LỜI DẪN
Vốn chỉ một tâm mà chứa cả ba cõi, như tâm si mê, tâm biếng lười, tâm tán loạn, tâm mờ mịt. Dù muốn tìm hiểu ranh giới của tâm, cũng khó suy lường được. Vì thế, thân này từ vô thỉ cho đến ngày nay, bị luân chuyển trong sinh tử trải qua vô lượng vô số không thể tính biết được. Như sáng tối đổi thay, nợ sinh tử thật không thể ví dụ. Như dòng nước cứ dần trôi, mạng sống thật khó bảo toàn. Vả lại, lẽ thịnh suy thì thuận theo thời gian, trạng thái mộng là do tâm động. Động là do bên trong phân biệt, cảnh là do bên ngoài huân tập. Do cảnh huân tập có tốt xấu nên mộng đầy đủ ba tính (tính thiện, tính bất thiện, và tính vô kí). Như quá khứ tạo thiện ác thì mộng có lành dữ, đây là hữu kí. Nếu hành động không thiện, không ác, mọi việc đều bằng nhau thì gọi là vô kí. Nếu ban ngày chỉ nhìn thấy màu xanh, màu vàng, đêm mộng tưởng giống như vậy, đây là tưởng mộng. Nếu thấy nước lửa, lên xuống xâm đoạt nhau, gọi là bệnh mộng. Tuy mộng đầy đủ cả ba tính, nhưng có quả báo và không có quả báo. Nếu muốn biết được điều này, xin xem đọc những kinh dưới đây.
BA TÍNH
Luật Thiện kiến ghi: “Có bốn nguyên nhân sinh mộng: do bốn đại bất hòa, do trước đã thấy, do trời người báo, do tưởng”.
Hỏi: Thế nào là mộng do bốn đại không điều hòa?
Đáp: Mộng thấy núi sụp lở, thân hình bay bổng lên hư không, hoặc thấy hổ, sói, sư tử, giặc cướp rượt đuổi, mộng này không có thật.
Hỏi: Thế nào là mộng do trước đã thấy?
Đáp: Do ban ngày thấy cảnh tượng như màu trắng, đen, nam, nữ…, ban đêm nằm mộng thấy lại giống như vậy, mộng này cũng không thật.
Hỏi: Thế nào là mộng do trời báo?
Đáp: Nếu người tu thiện thì cảm được chư thiên hiện cho thấy mộng lành, khiến cho thiện căn người đó tăng trưởng. Nếu người làm ác thì chư thiên cho thấy ác mộng, mộng này có thật.
Hỏi: Thế nào là mộng do tưởng?
Đáp: Người thấy mộng, nếu đời trước tạo nhiều phúc đức thì thấy được mộng lành, gây nhiều tội ác thì thấy ác mộng. Như thưở xưa, lúc bồ-tát muốn nhập thai, hoàng hậu Ma-da nằm mộng thấy voi trắng sáu ngà từ cung trời Đao-lợi giáng trần, nhập hông phải của bà. Đây chính là mộng do tưởng. Mộng thấy lễ Phật, tụng kinh, trì giới, bố thí và gieo trồng các công đức, cũng gọi là mộng do tưởng.
Hỏi: Mộng là thiện, bất thiện hay vô kí ? (vô kí: là loại tâm sở không ghi nhớ là thiện hay ác. Vô kí chia làm hai loại là hữu phú và vô phú vô kí)
Đáp: Mộng có lúc thiện, có lúc bất thiện, có lúc vô kí. Nếu mộng thấy lễ Phật, nghe pháp, thuyết pháp, là mộng thiện. Mộng thấy sát sinh, trộm cắp, tà dâm, là mộng bất thiện. Mộng thấy các màu xanh, đỏ, vàng, trắng v.v… là mộng vô kí.
Hỏi: Như vậy, nằm mộng có chịu quả báo không?
Đáp: Không! Vì sao? Vì tâm nghiệp yếu ớt, nên không chiêu cảm quả báo. Cho nên các bộ luật có ghi: “Trong mộng thì không phạm”.
Luận Ca-diên ghi: “Hỏi: Thụy và miên tương ưng với nhau không?
Đáp: Có lúc thụy không tương ưng với miên. Vì lúc chưa miên thì thân tâm không thư thái, thân tâm nặng nề, lờ đờ, mê mờ, buồn ngủ, bị thụy ràng buộc, nên gọi là thụy không tương ưng với miên.
Hỏi: Thế nào là miên không tương ưng với thụy?
Đáp: Ngủ say với tâm không ô nhiễm.
Hỏi: Thế nào là thụy tương ưng với miên?
Đáp: Ngủ say với tâm ô nhiễm.
Hỏi: Thế nào là không miên không thụy?
Đáp: Trừ các trường hợp trên.
Hỏi: Miên là thiện, bất thiện hay vô kí?
Đáp: Miên có thể là thiện, hoặc bất thiện, hoặc vô kí.
Hỏi: Thế nào gọi miên là thiện?
Đáp: Vì khi ngủ với tâm thiện.
Hỏi: Thế nào gọi miên là bất thiện?
Đáp: Khi ngủ với tâm bất thiện.
Hỏi: Thế nào gọi miên là vô kí?
Đáp: Ngoài hai trường hợp trên.
Như trong giấc mộng thấy mình bố thí, giữ giới, trì trai… là ngủ với tâm thiện. Tâm hồi ức lại những việc làm phúc đức trước đó, gọi là thiện.
Hỏi: Thế nào là những việc làm không có phúc đức trong lúc ngủ và hồi ức?
Đáp: Như trong giấc mộng thấy mình giết hại, trộm cướp… là ngủ với tâm bất thiện. Tâm nhớ lại những việc làm không có phúc đức, gọi là bất thiện.
Hỏi: Thế nào là thấy việc làm có phúc đức và không có phúc đức trong lúc ngủ không phải hồi ức?
Đáp: Lúc ngủ tâm không hồi ức những việc làm có phúc và không có phúc, tức là ngủ với tâm vô kí, thì những việc làm có phúc và không phúc mộng thấy lúc ấy không phải hồi ức.
Hỏi: Mộng là pháp gì?
Đáp: Là vô minh, một trong ngũ cái.
Trích: Hương Hoa Vườn Giáo Pháp
Pháp Uyển Châu Lâm: thuộc tập T53, kinh số 2122, Bộ Sự Vị, tổng cộng 100 quyển, – Đường Đạo Thế soạn.
Việt dịch: Thích Nguyên Chơn